Alkoholizm i narkomania to tematy bardzo często podejmowane zarówno w filmach oraz serialach, jak i literaturze. Życie osób eksperymentujących z używkami wydaje nam się szalenie interesujące, a nawet pociągające. Książki i inne dzieła kultury pozwalają nam poznać przeżycia i doświadczenia nałogowców bez ryzykowania własnym zdrowiem i życiem. Dobra książka poruszająca tę tematykę z jednej strony sugestywnie opisuje skutki zażywania substancji psychoaktywnych, a z drugiej nie pozostawia wątpliwości co do tego, jak niebezpieczne jest sięganie po tego typu środki. Jaki książki o uzależnieniach warto przeczytać?

Temat alkoholizmu czy narkomanii dla wielu z nas wydaje się być bardzo odległy czy wręcz egzotyczny. Zapoznajemy się z historiami osób uzależnionych z wypiekami na twarzy, podobnymi do reakcji na thrillery czy kryminały. Tymczasem osoby cierpiące z powodu nałogów żyją pośród nas – prawdopodobnie każdy z nas zna kogoś, kto się z nimi zmaga lub je pokonał. Czytanie książek to nie tylko sposób na oderwanie się od rzeczywistości, ćwiczenie umiejętności językowych i pobudzenie wyobraźni. To również unikalna możliwość spojrzenia na świat cudzymi oczyma i wyobrażenia sobie, jak wyglądałoby nasze życie, gdybyśmy mieszkali w innym miejscu, urodzili się w innej rodzinie lub podjęli odmienne życiowe decyzje. Książki otwierają nas na inność, uczą empatii i pozwalają doświadczyć różnych przeżyć bez konieczności wychodzenia z domu. Jeśli kusi nas spróbowanie narkotyków lub mamy wśród swoich bliskich alkoholika, którego zupełnie nie potrafimy zrozumieć – warto sięgnąć po powieść, która przybliży nas do doświadczeń takich osób i pokaże ich punkt widzenia, a z drugiej strony będzie dla nas przestrogą i uświadomi nam, czym może skończyć się eksperymentowanie z własnym zdrowiem. Dobrym pomysłem jest również zapoznanie się z choć kilkoma książkami popularnonaukowymi na ten temat. To właśnie tego rodzaju dzieła najlepiej przybliżą nas do tego zagadnienia i wyposażą w cenną wiedzę, którą będziemy mogli wykorzystać w przypadku wystąpienia nałogu w naszym otoczeniu.

Requiem dla snu – Selby Hubert Jr

Chyba wszyscy znają ekranizację tej powieści, wyreżyserowaną przez Darrena Aronofsky’ego i uświetnioną znakomitą muzyką Clinta Mansella. „Requiem dla snu” opowiada o trójce młodych ludzi żyjących marzeniami. Każde z nich chciałoby zmienić swoje życie, jednak nie za bardzo wiedzą, jak to zrobić. Wszyscy spędzają swoje dnie, zażywając narkotyki i snując fantazje o lepszym jutrze. Wreszcie wpadają na pomysł, by kupić większą ilość heroiny, niż mają w planach zużyć, a resztę sprzedać, zdobywając w ten sposób pieniądze na realizację swoich zamierzeń. Jednak Harry, Marion i Tyrone coraz głębiej wpadają w sidła nałogu, przez co nie tylko oddalają się od założonych przez siebie celów, ale również wpadają w coraz większe kłopoty. Ich zachowanie jest bardzo typowe dla osób uzależnionych: świat zewnętrzny staje się dla nich coraz mniej atrakcyjny, najlepiej czują się, będąc pod wpływem narkotyków i są w stanie zrobić wszystko, by je zdobyć. To, co na początku miało być zabawą, przejmuje kontrolę nad ich organizmami, pozostawiając nieodwracalny ślad na ciele i psychice. Jednocześnie matka Harry’ego, Sara, spędza całe dnie, oglądając telewizję. Pewnego dnia otrzymuje wiadomość, że została wybrana jako uczestniczka ulubionego teleturnieju. Od tego momentu jej życiem zaczyna rządzić kolejna obsesja: chęć schudnięcia, by jak najlepiej zaprezentować się w programie. Kupuje tabletki odchudzające, co skutkuje silnym uzależnieniem i prowadzi ją na dno. Książka jest doceniania nie tylko za porywającą warstwę fabularną, ale również interesujące zabiegi stylistyczne. Sposób pisania jest bardzo chaotyczny, co pomaga odwzorować sposób myślenia osoby pozostające w szponach nałogu. Taki styl z pewnością pomaga wczuć się w sytuację bohaterów i zrozumieć ich motywacje, prowadzące do coraz bardziej destrukcyjnych działań.

My, dzieci z dworca ZOO – Christiane Vera Felscherinow, Kai Hermann, Horst Rieck

Kolejna bardzo popularna książka z równie głośną ekranizacją. Dokument jest zapisem rozmów z pochodzącą z Berlina Zachodniego Christiane F., a także jej matką, kierownikiem klubu dla młodzieży Haus der Mitte, policjantki oraz pracowników socjalnych. Początek tej historii jest bardzo prosty: młoda Niemka, Christine, doświadcza trudności w odnalezieniu się w nowym mieście. Tęskni za życiem na wsi, nie potrafi dogadać się z rówieśnikami, czuje się nierozumiana i nieakceptowana. W dodatku źle znosi rozstanie rodziców i nie potrafi porozumieć się z matką. To wszystko sprawia, że staje się bardzo słaba i łatwo nią manipulować. Wpada w złe towarzystwo i za jego namową w bardzo młodym wieku próbuje narkotyków. Środki odurzające stają się dla niej sposobem na ucieczkę od rzeczywistości, sprawiają, że czuje się szczęśliwa i beztroska. Nałóg odbiera jej umiejętność realistycznej oceny rzeczywistości i przejmuje kontrolę nad jej życiem. Książka we wstrząsający sposób pokazuje, do czego są zdolne osoby uzależnione, które pragną zdobyć kolejną dawkę substancji odurzającej. Konflikt między Christine i jej matką staje się coraz bardziej zajadły, aż wreszcie dziewczyna ląduje na bruku. Od tej pory sypia na dworcu, prostytuuje się i kradnie, by zdobyć pieniądze na narkotyki. Pomimo upływu lat (książka została wydana w 1978 roku) „My, dzieci z dworca ZOO” cieszą się niesłabnącą popularnością i stanowią przestrogę dla kolejnych pokoleń młodych ludzi, którzy po jej lekturze raczej nie mają ochoty sięgać po narkotyki.

Najgorszy człowiek na świecie – Małgorzata Halber

Autorka powieści przyznała, że sama doświadczyła problemów z nadmiernym spożywaniem alkoholu, jednak zamiast opisywać własne doświadczenia z nałogiem, „schowała się” za fikcyjną bohaterką. Krystyna ma trzydzieści lat i z pozoru prowadzi niezwykle udane życie: ma dobrą pracę, grono popularnych znajomych, jest inteligentna i wydaje się szczęśliwa. Jednak bohaterka nie potrafi poradzić sobie z własnymi emocjami, a także zbliżyć się do innych – jej relacje z otoczeniem są powierzchowne, a ona sama nie do końca siebie akceptuje. Wszystkie negatywne odczucia, lęki i brak pewności siebie topi więc w alkoholu. Książka stanowi studium nie tylko samej choroby, ale również pracy terapeutycznej zmierzającej do jej zaleczenia (bo przecież z uzależnienia nie da się wyjść do końca, z czego świetnie zdaje sobie sprawę sama autorka). Zaletą powieści jest również fakt, iż rozprawia się ona ze stereotypem „brudnego, śmierdzącego pijaka” i udowadnia, że w szpony nałogu może wpaść każdy – również osoba młoda, atrakcyjna, majętna i odnosząca sukcesy. Towarzyskie picie na imprezach, które jest zachowaniem akceptowalnym społecznie (a nawet pożądanym przez wiele środowisk), także może doprowadzić do destrukcji.

Odlot na samo dno – Jana Grey

Główną bohaterką książki jest Marie – młoda dziewczyna, która teoretycznie ma wszystko, o czym tylko mogłaby marzyć. Od rodziców i przyjaciół otrzymuje bardzo dużo akceptacji i wsparcia, a mimo to czuje się bezwartościowa i nieciekawa. Wszystko zmienia się, kiedy poznaje nowych przyjaciół i idzie z nimi na imprezę, na której zostaje poczęstowana tajemniczą tabletką. Nagle cały świat staje się miejscem znacznie bardziej przyjaznym i bezpiecznym. Od tej pory Marie bierze narkotyki za każdym razem, kiedy czuje się niechciana i niekochana. Środki psychoaktywne pozwalają jej się zrelaksować, dodają jej pewności siebie i zapewniają dobrą zabawę. Marie coraz głębiej wpada w nałóg, nawet nie zdając sobie z tego sprawy. Otrzeźwienie przychodzi dopiero wtedy, gdy nastolatka doświadcza poważnych problemów ze zdrowiem. Książka opisuje nie tylko jej zaburzone postrzeganie rzeczywistości pod wpływem narkotyków, ale również ogromne trudności, jakich doświadcza, starając się wyjść z uzależnienia. Jest to również jedna z niewielu publikacji dla młodzieży, która nie przedstawia narkomanii jako elementu skrajnej patologii (jak ma to miejsce choćby w słynnych „Dzieciach z dworca ZOO”), ale jako coś, co może się przydarzyć nawet młodzieży z dobrych domów, która do tej pory nie sprawiała żadnych problemów. Narkotyki, które początkowo stanowią atrybut imprez i dobrej zabawy, z czasem narażają osoby ich używające na skrajne niebezpieczeństwo. Ponadto historia ta dobitnie pokazuje, że narkomania nie jest problemem jednostki – cierpią przez nią również rodzina i bliscy chorego.

Alkoholik. Autobiograficzna opowieść o życiu, piciu, uzależnieniu i wyzwoleniu – Meszuge

Jak przyznaje sam autor, jego książka to przede wszystkim opowieść o wielkiej miłości do… alkoholu. Co ciekawe, jego nałóg rozpoczął się od czegoś, co większość z nas robi i co uchodzi za całkowicie zdrowe i normalne zachowanie, czyli od picia towarzyskiego. Do momentu, w którym bohater podjął pracę zawodową, po alkohol sięgał sporadycznie. Dopiero liczne spotkania przy kieliszku sprawiły, że stracił kontrolę nad tym, ile pije. Książka pokazuje, jak łatwo jest ukryć uzależnienie, kiedy jest się osobą pracującą, schludną i osiągającą sukcesy. Takim chorym stosunkowo łatwo jest przez długi czas zachowywać pozory normalności i nie wzbudzać niczyich podejrzeń. Niestety, takie historie nigdy nie kończą się dobrze. Alkoholizm bohatera doprowadza go do utraty pieniędzy, pracy, partnerki, rodziny, zdrowia, a także kontaktu z samym sobą. Na szczęście udało mu się podnieść: zgłosił się na terapię i przestał pić, a obecnie popularyzuje wiedzę o uzależnieniach, pisząc książki oparte na własnym doświadczeniu. Trzeba przyznać, że ta pozycja również może być traktowana jako lektura edukacyjna oraz motywująca. Autor skupia się nie tylko na swoich traumach, ale również na tym, jak udało mu się pokonać chorobę i zacząć normalne życie. Książka znakomicie nadaje się dla nałogowców, którzy potrzebują impulsu do trzeźwienia, a także ich bliskich, którzy chcieliby ich zrozumieć i jakoś im pomóc. W przeciwieństwie do wielu dzieł o podobnej tematyce książka niesie za sobą pozytywne przesłanie i daje nadzieję na lepsze jutro.