Seks jest bardzo ważnym elementem życia oraz związku partnerskiego i nie ma niczego złego w cieszeniu się nim. Problem zaczyna się wtedy, gdy ta dziedzina życia dominuje nad pozostałymi. Jeśli masz wrażenie, że nie kontrolujesz własnego popędu płciowego, a świat bez seksu mógłby nie istnieć, być może znajdujesz się w szponach groźnego uzależnienia.

Choć określenie „seksoholik” wydaje się niektórym obraźliwe i prześmiewcze, w rzeczywistości uzależnienie to stanowi jednostkę chorobową. Analogicznie do innych uzależnień, zachowania o charakterze erotycznym stają się dla nałogowca narkotykiem, bez którego nie może się obyć i na którym koncentrują się wszystkie jego myśli i działania. Wbrew pozorom, ani duża liczba partnerów, ani częste i urozmaicone kontakty seksualne nie stanowią kryteriów wystarczających do rozpoznania zaburzenia! O uzależnieniu decyduje specyficzne podejście do seksu: nałogowiec podporządkowuje wszystkie swoje myśli i działania aktywności płciowej. Pojawia się nieustanna potrzeba seksualnego dopingu. Seksoholik jest w stanie poświęcić wszystko, co ceni, by móc oddawać się swojemu nałogowi. Wykazuje również skłonność do nadawania erotycznego znaczenia wielu ludziom i sytuacjom, nawet najdrobniejsze i nic nieznaczące zdarzenia wywołują podobne skojarzenia.

Warto podkreślić, że nie istnieje jeden wzorzec uzależnienia. Może się ono przejawiać poprzez rozmaite zachowania: stosunki seksualne, masturbację, fantazje seksualne, oglądanie materiałów pornograficznych, prostytuowanie się, ekshibicjonizm, podglądactwo, ocieractwo, molestowanie dzieci, kazirodztwo, gwałty itd. Wbrew powszechnym opiniom, erotoman to niekonieczne osoba mająca bujne życie seksualne polegające na odbywanie wielu stosunków. Wielu nałogowców nigdy nie przekracza granic fantazjowania, oglądania pornografii i masturbacji – są one łatwo dostępne i nie wymagają obecności drugiej osoby.

Wzorzec choroby może opierać się zarówno na zdrowych, jak i patologicznych formach ekspresji płciowej. Do diagnozy niezbędna jest utrata kontroli nad zachowaniami o tym charakterze, ich liczbą i intensywnością oraz (podobnie jak w przypadku alkoholizmu czy narkomanii) kontynuowanie oddawania się nałogowi pomimo strat, jakie wywołuje.

Co sprawia, że jedna osoba jest w stanie wyrażać własną seksualność w zdrowy sposób, a inna zapada na groźne uzależnienie? Przyczyną seksoholizmu jest nie w pełni dojrzała, a nierzadko nawet zaburzona osobowość. W przypadku mężczyzn problemem często jest dysfunkcyjna relacja z matką, rzutująca na dorosłe życie. Miarą rozwoju człowieka są m.in. relacje z innymi ludźmi, również te o charakterze intymnym – a to one właśnie stanowią największy problem seksoholików.

Kryteriami diagnostycznymi seksoholizmu są: przymus (utrata zdolności swobodnego wyboru: zaprzestać czy kontynuować), kontynuowanie zachowania, mimo niekorzystnych skutków, jak utrata zdrowia, pracy, małżeństwa czy wolności oraz idea nadwartościowa – obsesja na punkcie zachowania.

W jaki sposób rozpoznać symptomy seksoholizmu w codziennym życiu? Do typowych objawów należą:

– powtarzające się próby kontrolowania oraz ograniczania pewnych zachowań seksualnych;
– dłuższe i dalej idące zachowania niż planowane;
– chroniczne zmaganie się, nieudane próby zaprzestania, zmniejszenia oraz kontrolowania zachowań seksualnych;
– spędzanie ogromnej ilości czasu związanego z poszukiwaniem seksualnych sytuacji, oddawaniu się seksualnym eskapadom oraz leczeniu moralnego kaca;
– częste myślenie, planowanie, fantazjowanie dotyczące seksualnych doświadczeń;
– zaprzestawanie ważnych obowiązków rodzinnych, zawodowych i towarzyskich na rzecz przyjemności seksualnych;
– kontynuowanie zachowań seksualnych pomimo oczywistych strat, trwałych i powtarzających się problemów;
– uczucie wzrastającego nienasycenia, potrzeba oddawania się kolejnym, bardziej ryzykownym i niebezpiecznym, bardziej intensywnym zachowaniom seksualnym w celu osiągnięcia tego samego poziom euforii i zadowolenia seksualnego;
– ograniczanie lub zaprzestawanie towarzyskich, zawodowych oraz innych przyjemnych/rozrywkowych zachowań, aby wygospodarować więcej czasu na zachowania seksualne;
– doświadczanie nieprzyjemnych emocjonalnych stanów (np.: niepokój, poddenerwowanie) gdy nie jest możliwe zrealizowanie kompulsywnego zachowania.

Podobnie jak w przypadku innych uzależnień, leczenie seksoholizmu odbywa się przede wszystkim za pomocą psychoterapii. Najlepsze efekty przynosi terapia w nurcie poznawczo-behawioralnym. Pomoc powinna opierać się na nauce zdrowych więzi z ludźmi, budowie trwałego intymnego związku oraz nauce wyrażania i zaspokajania swojego popędu seksualnego w sposób zdrowy, tzn. niedestrukcyjny.

Po zakończeniu podstawowego programu psychoterapii warto zadbać o utrwalenie uzyskanych zmian, kontynuując spotkania w warunkach ambulatoryjnych (w poradni) lub poprzez realizowanie Programu 12 Kroków Anonimowych Seksoholików lub innych wspólnot samopomocowych, np. Wspólnoty Uzależnionych od Seksu i Miłości.