Decyzja o podjęciu leczenia jest wielkim przełomem i przybliża alkoholika do życia w trzeźwości. Jest to jednak dopiero pierwszy krok, który nie wystarczy do wyzdrowienia. Równie ważny jest wybór właściwego ośrodka terapeutycznego, który zmaksymalizuje szanse na to, że czas przeznaczony na terapię zostanie wykorzystany z dobrym skutkiem. Czym należy się kierować, podejmując tę decyzję? Na jakie czynniki warto zwrócić szczególną uwagę?
Bez względu, na to, czego dotyczy uzależnienie (alkohol, narkotyki, hazard, seks, internet itd.), program terapii, którą przejdzie nałogowiec, musi być dostosowany do jego indywidualnych potrzeb i możliwości. Właściwy wybór rodzaju leczenia oraz ośrodka, w którym będzie się ono odbywało, jest kluczowym czynnikiem sprzyjającym zdrowieniu i przygotowaniu do powrotu do „normalnego” życia. Nie bez znaczenia jest zarówno miejsce leczenia, zatrudnieni w nim specjaliści, jak i program terapeutyczny stosowany w danej placówce.
Na rynku dostępnych jest wiele różnorodnych możliwości i rodzajów pomocy. Prywatne ośrodki terapii uzależnień wyrastają jak grzyby po deszczu, przez co bardzo trudno jest zdecydować się na jeden z nich. Istnieje bardzo wiele czynników, które wpływają na profesjonalność i skuteczność stosowanego w nich leczenia. Jakie kwestie należy rozważyć, zanim dokonamy wyboru?
Kadra, czyli zespół terapeutów i lekarzy
Pierwszą ważną kwestią, na którą należy zwrócić uwagę, jest osoba prowadząca ośrodek. Powinna mieć odpowiednie uprawnienia i kwalifikacje – najlepiej, by był to lekarz. Pamiętajmy, że głównym narzędziem leczenia uzależnień są terapeuci i lekarze, czyli personel placówki. Profesjonalne ośrodki zazwyczaj udostępniają listę zatrudnionej kadry na swoich stronach internetowych. Osoby, które w profesjonalny sposób zajmują się terapią uzależnień to certyfikowani specjaliści terapii uzależnień, instruktorzy terapii uzależnień lub osoby będące w procesie certyfikacji. Obowiązkiem ośrodków zajmujących się leczeniem uzależnień jest zatrudnienie psychiatry, psychologa oraz pielęgniarki. Do istotnych informacji należą godziny pracy tych osób oraz ich dostępność dla pacjentów. Dobry zespół terapeutyczny powinien poddawać się systematycznej superwizji, czyli konsultacji z doświadczonym terapeutą spoza ośrodka, posiadającym tytuł superwizora. Dodatkowy atut stanowi aktualizacja i poszerzanie umiejętności kadry, potwierdzone przez ukończenie dodatkowych szkół i szkoleń. Kadra stanowi najważniejszy element terapii – od ich doświadczenia i kwalifikacji zależy właściwy kierunek zdrowienia.
Kwestie prawne i legalność ośrodka
Każdy legalnie działający ośrodek powinien posiadać NIP, REGON oraz wpis do ewidencji działalności gospodarczej. Równie ważne jest zgłoszenie takiego miejsca do Okręgowej Izby Lekarskiej oraz otrzymanie zezwolenia Sanepidu. Bardzo ważne, by wybrana przez nas placówka udostępniała wszelkie dane teleadresowe ośrodka i osobowe kadry medyczno- terapeutycznej – kwestie te świadczą o tym, że firma nie ma nic do ukrycia. Budynek powinien posiadać stosowne oznaczenia w postaci tablicy informacyjnej bądź szyldu. Brak oznaczeń i powoływanie się na wymogi dyskrecji mogą stanowić sygnały ostrzegawcze, sugerujące, iż jest to działalność nielegalna.
Prawidłowo działająca placówka ma obowiązek prowadzenia i przechowywania dokumentacji medycznej i terapeutycznej. Pacjent, który kończy terapię, powinien otrzymać epikryzę medyczną oraz terapeutyczną, a także oryginały wyników wszystkich przeprowadzonych badań. Dokumentacja medyczna i terapeutyczna musi być objęta pełną tajemnicą i udostępniana jedynie pacjentowi.
Zakres terapii
Uzależnienia mają różne przedmioty: substancje psychoaktywne (alkohol, narkotyki, nikotyna, leki, dopalacze) lub czynności (hazard, seks, zakupy, internet, sport). Choć wszystkie nałogi mają podobne mechanizmy, jest między nimi również wiele różnic. Sprawa dodatkowo komplikuje się wtedy, gdy u jednej osoby występuje kilka różnych zależności – w takiej sytuacji mówimy o uzależnieniu mieszanym lub krzyżowym. Wybierając placówkę terapeutyczną, warto dowiedzieć się, czy dany ośrodek zajmuje się terapią uzależnień od danego czynnika. Szczególnie istotne staje się to w przypadku uzależnienia behawioralnego, ponieważ istnieje niewiele ośrodków zajmujących się tego rodzaju zaburzeniami. Bardzo istotne jest zadbanie o to, by tam, gdzie uda się chory, umiano postępować z dręczącym go nałogiem.
Kolejnym problemem może być współwystępowanie zupełnie różnych zaburzeń, czyli podwójna diagnoza. Osoba uzależniona cierpiąca również na inną chorobę psychiczną powinna poszukać ośrodka, który specjalizuje się w podobnych przypadkach.
Przed podjęciem leczenia warto poprosić o przesłanie kontraktu terapeutycznego, a następnie uważnie go przeanalizować. W razie wystąpienia wątpliwości będzie szansa na wyjaśnienie ich z terapeutą.
Oferta medyczna
Każdy ośrodek terapii uzależnień posiada inną ofertę w tym zakresie. Wiele z nich nie dysponuje wystarczającym personelem oraz sprzętem medycznym, który pozwalałby na dokładną diagnozę pacjenta oraz leczenie holistyczne. W przeważającej części placówek nie leczy się powikłań alkoholizmu i nie prowadzi rehabilitacji. Niejednokrotnie to po stronie pacjenta leży wykonanie dodatkowych badań jeszcze przed przybyciem do ośrodka oraz zaopatrzenie się w przyjmowane leki na czas pobytu. Oferty takich miejsc zawężone są do psychoterapii, a jeśli stan zdrowia pacjenta wymaga interwencji lekarskich, jego wybór staje się mocno zawężony. Warto zwrócić uwagę również na to, czy dana placówka dysponuje oddziałem detoksykacyjnym. Jeśli chory zgłasza się na leczenie bezpośrednio po przerwaniu ciągu picia, wymaga specjalistycznego odtrucia pod opieką personelu medycznego.
Czas terapii
Większość pacjentów chciałaby, by ich leczenie trwało jak najkrócej. Oczywiście, to zrozumiałe, że przebywanie z dala od rodziny i domu bywa niezwykle trudne, jednak jest to zupełnie mylny tok rozumowania. Nawet najbardziej intensywna terapia nie doprowadzi do trwałej trzeźwości, jeśli będzie trwała zbyt krótko. Jeśli ktoś zapewnia, że jest w stanie rozbroić wszystkie mechanizmy uzależnienia w dwa tygodnie – mija się z prawdą i nie jest godny zaufania. Czas leczenia powinien być indywidualnie dobrany do potrzeb konkretnej osoby. Nawet w obrębie tego samego uzależnienia pacjenci różnią się od siebie stopniem degradacji psychiki i organizmu. Im dłużej trwał nałóg, a także im intensywniejsze i dłuższe były ciągi, tym więcej czasu powinna trwać pomoc terapeutyczna. Warto brać pod uwagę długość planowanego leczenia stosując te kryteria – im więcej czasu zajmie, tym lepiej.
Program terapeutyczny
Profesjonalny ośrodek oferuje program terapeutyczny oparty na standardach obowiązujących w Polsce oraz rekomendowanych przez NFZ. Pacjent powinien być otoczony troskliwą opieką i mieć możliwość korzystania z różnorodnych form terapii: sesji indywidualnych i grupowych oraz zajęć edukacyjnych. Każdy z chorych powinien mieć swojego terapeutę indywidualnego, który opracuje plan leczenia najlepiej dostosowany do jego możliwości oraz potrzeb. Warto również zwrócić uwagę na liczbę osób, jakie ośrodek jest w stanie przyjąć jednocześnie (a także grupę, jaka obecnie w nim przebywa). Zbyt mała (1-6) może świadczyć o trudnościach w funkcjonowaniu placówki, natomiast zbyt duża (powyżej 20) wskazywać na nieprofesjonalne podejście do leczenia. Optymalną liczbą pacjentów, umożlwiającą osiąganie dobrych wyników terapii, jest przedział od 7 do 15 osób.
Opinie innych pacjentów
Tak jak w przypadku firm o innym profilu, w wyborze odpowiedniej placówki terapeutycznej pomogą nam rekomendacje osób, które skorzystały z jej usług. Niestety, chorzy niechętnie dzielą się opiniami podpisując je prawdziwym nazwiskiem. Z tego względu musimy polegać na anonimowych komentarzach, licząc na to, że odzwierciedlają one szczere oceny zadowolonych pacjentów.
Możliwości spędzania wolnego czasu
Położenie placówki oraz jej zaplecze są czynnikami, których nie należy ignorować. Jedną z niezwykle istotnych kwestii sprzyjających zdrowieniu jest nauka spędzania wolnego czasu w sposób konstruktywny i alternatywny do zażywania substancji uzależniającej. Harmonogram dnia w ośrodku jest bardzo ważny, szczególnie wtedy, gdy uwzględnia czas wolny na własne przemyślenia i aktywności. Atrakcje sportowe, lekcje rękodzieła czy ośrodkowa biblioteczka to dodatkowe udogodnienia, które pozwalają pacjentom na aktywne spędzanie czasu, odkrywanie i rozwój zainteresowań alternatywnych do picia lub brania oraz integrowanie się.
Najbardziej korzystną lokalizacją ośrodka terapeutycznego jest ustronne miejsce otoczone zielenią w bezpośrednim sąsiedztwie aglomeracji miejskiej. Dlaczego? Takie umiejscowienie zapewnia dyskrecję (istnieje mała szansa, że pacjenci natkną się tam na kogoś znajomego), działa kojąco i uspokajająco poprzez zagwarantowanie kontaktu z przyrodą, zapewnia dodatkowe sposoby spędzania wolnego czasu (spacery, aktywność fizyczna na świeżym powietrzu), a przy tym umożliwia szybki transport z miasta i ułatwia odwiedziny.
Z drugiej strony, nie każdemu pacjentowi służy pobyt w ośrodku znajdującym się bardzo blisko miejsca zamieszkania. Dla niektórych jest to pretekst do częstszego uciekania myślami do tego, co dzieje się w domu oraz brania licznych przepustek, co wiąże się ze słabszym zaangażowaniem w terapię. Ośrodek znajdujący się dalej od domu daje możliwość skupienia się tylko na sobie.
Warunki, w jakich mieszkają pacjenci
Jednym z ostatnich kryteriów, jakie warto wziąć pod uwagę podczas wyboru miejsca terapii uzależnień, są warunki, w jakich pacjent będzie mieszkał. Komfort i wygodę zapewnią przytulne pokoje z łazienkami. Warto pamiętać, że w chwili podjęcia leczenia osoba uzależniona nie posiada umiejętności konstruktywnego radzenia sobie z emocjami, a głód substancji może powodować silne rozdrażnienie i rozchwianie emocjonalne, wobec czego w czasie dochodzenia do zdrowia należy jej zapewnić dogodne warunki bytowe, które ułatwią wyciszenie i zagwarantują sprzyjające okoliczności do pracy nad chorobą.
