Spędzanie wielu godzin w pracy, przysłowiowe „przynoszenie” pracy do domu w „najgorętszym” okresie nikogo nie dziwi. Jeśli jednak taka sytuacja staje się codziennością – jednoznacznie stwierdzamy, że nie jest to zdrowe i może to być objawem pracoholizmu.
Pracoholizm to termin odnoszący się do nadmiernej i niezdrowej obsesji na punkcie pracy. Osoby nią dotknięte charakteryzują się nieustannym pragnieniem pracy, często przekraczają normę godzin, angażują się w nią nawet wtedy, kiedy nie jest to konieczne. Takie osoby cechuje również trudność w oderwaniu się od obowiązków zawodowych, nawet w wolnym czasie. Nierzadko cierpi na tym rodzina, znajomi, przyjaciele. Pochłonięci pracą, zaniedbują inne relacje, życie prywatne itp. W konsekwencji, choroba ta, jak każda inna, prowadzi do wielu negatywnych skutków, o których wspomnimy w dalszej części artykułu.
Odrobina historii
Pojęcie pracoholizmu odnoszące się do obsesji na punkcie pracy znane jest od kilku dziesięcioleci. Jednak jego rozwój i zainteresowanie nim zaczęło się intensyfikować wraz z dynamicznymi zmianami w świecie pracy. Początkowo, w latach 70tych XX wieku, termin ten był raczej luźno używany, by opisać osoby poświęcające zbyt wiele czasu na pracę. W miarę jak gospodarka światowa rozwijała się, a technologia ułatwiała stały dostęp do pracy, zaczęto dostrzegać negatywne konsekwencje związane z nadmiernym zaangażowaniem zawodowym. Tak więc w latach 80tych i 90tych zwiększyło się zainteresowanie tym problemem. Kultura pracy w wielu miejscach stawała się coraz bardziej konkurencyjna, co wywierało większą presję na pracowników, by poświęcali więcej czasu na pracę. Odkryto, że nadmierne zaangażowanie w prace może prowadzić do stresu, wypalenia zawodowego i pogorszenia zdrowia nie tylko fizycznego, ale i psychicznego.
Jednak wraz z początkiem XXI wieku zauważono, że technologiczne postępy i rozwój mobilności jeszcze bardziej umożliwiają łączenie pracy z życiem prywatnym, co prowadziło do zacierania się granic między nimi. Pracownicy zaczęli doświadczać presji na dostępność 24 godziny na dobę, co z kolei mogło prowadzić do chronicznego przeciążenie. Przekonano się również, że zmęczony człowiek jest bardziej podatny na różne uzależnienia, jak np. alkoholizm. Od tego czasu zdecydowanie zaczęła narastać świadomość problemu pracoholizmu jako choroby, która ma poważny wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne jednostki oraz na jej otoczenie społeczne.
Jakie są przyczyny pracoholizmu?
Pracoholizm może mieć oczywiście różnorodne przyczyny, wiele z nich związanych jest z kombinacją czynników osobistych, środowiskowych i zawodowych. Żyjemy w czasach, w których dużą rolę odgrywa presja społeczna i zawodowa. Obecna kultura pracy promuje ciągłe zaangażowanie. Stawia nacisk na osiągnięcia zawodowe. To z kolei może sprawiać, że czujemy presję, chcemy pracować dłużej i więcej. Przeszkodą może być również nadmierna ambicja i oczekiwania. Osoby, które posiadają duże ambicje zawodowe lub które mają wysokie oczekiwania wobec siebie, mogą być skłonne do poświęcania większej ilości czasu na pracę, aby osiągnąć swoje cele. Często też jednocześnie doprowadzają do tego, że granice pomiędzy pracą a życiem prywatnym zostają zatarte. Trudności w wyznaczaniu tych granic prowadzą do pracoholizmu. Co więcej, w wielu przypadkach okazuje się, że praca jest sposobem na zdobycie samoakceptacji społecznej, uznanie czy wzmocnienie poczucia własnej wartości. Kolejną przyczyną pracoholizmu mogą być trudności w zarządzaniu stresem oraz brak umiejętności radzenia sobie z presją w pracy. Paradoksalnie, takie osoby traktują prace jako formę ucieczki przed problemami, pogłębiając tym samym kłopoty z pracoholizmem. Duży wpływ na tę chorobę mogą mieć również czynniki związane z miejscem pracy, takie jak nadmierne wymagania, kultura pracy naciskająca na ciągłe zaangażowanie, a także brak wsparcia ze strony pracodawcy.
Dlaczego pracoholizm jest niebezpieczny?
Z wielu powodów, przede wszystkim dlatego, że ma istotny wpływ na zdrowie psychiczne, fizyczne i ogólną jakość życia nie tylko danej osoby, ale również jej otoczenia. Nadmierna praca może prowadzić do przemęczenia, wyczerpania, zaburzeń snu. Długotrwałe przeciążenie pracą może zwiększać ryzyko wystąpienia problemów zdrowotnych, takich jak choroby serca, nadciśnienie, otyłość czy zaburzenia trawienia. Pracoholizm prowadzi do wzrostu poziomu stresu, lęki i depresji. Niezdolność do odpoczynku i odcięcie od życia osobistego może negatywnie wpływać na samopoczucie psychiczne. Nadmierna praca często prowadzi do zaniedbywania relacji z rodziną, przyjaciółmi czy partnerem życiowym, co z kolei powoduje konflikty i osamotnienie. Pracoholizm zwiększa ryzyko popełniania błędów w pracy z powodu przemęczenia i utraty koncentracji, co może prowadzić do poważnych wypadków. Osoby dotknięte pracoholizmem często zapominają o wspomnianej wcześniej potrzebie równowagi między pracą a życiem osobistym, co z kolei prowadzi do braku odpoczynku, rekreacji i czasu dla siebie. Ponadto ciągłe narażenie na pracę może prowadzić do wypalenia zawodowego, gdzie osoba traci motywację, zaangażowanie i satysfakcję z wykonywanej profesji. Okazuje się, że współczesne wymagania zawodowe i kultura pracy mogą często promować ciągłe zaangażowanie, co utrudnia zarządzanie czasem pracy i z życiem osobistym.
Jak radzić sobie z pracoholizmem?
Radzenie sobie z pracoholizmem wymaga podejmowania świadomych działań i zmian nawyków. Takie działania pozwolą przywrócić balans między pracą a życiem osobistym. Pierwszym krokiem jest uznanie, że istnieje problem, z nadmiernym zaangażowaniem w pracę. Świadomość własnego zachowania i jego konsekwencji jest kluczowa dla wprowadzenia zmian. Kluczowe jest również ustalenie jasnych granic między pracą a życiem prywatnym. Określ godziny pracy i staraj się ich przestrzegać, nie przenoś obowiązków zawodowych do wolnego czasu, unikaj tzw. „zabierania pracy do domu”. Niezwykle ważne jest również planowanie i nadanie zadaniom priorytetów. Pomoże to w efektywniejszym wykorzystaniu czasu pracy. Unikaj nadmiernego angażowania się w dodatkowe projekty, o ile nie są one niezbędne. Koniecznie zadbaj o odpoczynek. Ważne jest, abyś planował regularne przerwy w ciągu dnia, a także zapewnił sobie czas na relaks i regenerację. Nie zapominaj o rozwijaniu zainteresowań poza pracą. Hobby pomaga w odzyskaniu równowagi życia, oczyszcza umysł , a ponadto doskonali umiejętności. W wielu przypadkach przełomowym krokiem jest dialog. Porozmawiaj z rodziną, przyjaciółki lub kolegami o swoich obawach i próbach zmiany swojego podejścia do pracy. Przekonasz się, że wsparcie ze strony innych jest równie ważne i pomocne. W radzeniu sobie z pracoholizmem, ważna jest samodyscyplina. Stwórz plan pracy i postaraj się go przestrzegać, uwzględnij w nim również czas na odpoczynek, aktywność. Zachęć rodzinę do współtworzenia i przestrzegania harmonogramu. Jeśli jednak czujesz, że nadmierna praca znacząco wpływa na Twoje zdrowie psychiczne i fizyczne, rozważ skorzystanie z pomocy terapeuty lub specjalisty zajmującego się zdrowiem psychicznym. Wówczas profesjonalna terapia, pomoże Ci uporać się z problemami pracoholizmu, ułatwi Ci poznanie samego siebie oraz pozwoli na stworzenie i zachowanie granicy pomiędzy strefą zawodową a prywatną.
Mimo, że organizacje i firmy zaczęły podejmować działania, takie jak promowanie zdrowego balansu między pracą a życiem prywatnym, pracoholizm nadal jest aktualnym i istotnym problemem, zwłaszcza w kontakcie zmieniających się wymogów pracy i jego ciągłego postępu technologicznego. Wiele instytucji oferuje wsparcie w radzeniu sobie ze stresem oraz zachęca do korzystania z urlopów i czasu wolnego. Wspiera również pracowników w budowaniu zdrowych nawyków pracy i życia osobistego, co jest istotne w niwelowaniu negatywnych skutków tej choroby. Pamiętaj jednak, że radzenie sobie z pracoholizmem to proces, który wymaga czasu i determinacji. Kluczem jest stopniowe wprowadzanie zmian w swoim podejściu do pracy i życia osobistego, aby odzyskać równowagę i poprawić jakość życia.
