Kiedy mówimy o nałogach, z reguły mamy na myśli osoby uzależnione od nikotyny, alkoholu czy narkotyków. Utarło się, że ryzykowne jest wyłącznie używanie substancji psychoaktywnych. Tymczasem istnieją różne nietypowe uzależnienia – także od zwykłych czynności, a nawet rzeczy, które stosowane z umiarem są zdrowe i pożądane. O jakich nietypowych nałogach warto wiedzieć?
Nietypowe uzależnienia są równie groźnymi i poważnymi zaburzeniami psychicznymi. Społeczeństwo ma skłonność do stygmatyzowania alkoholików czy narkomanów. W dyskusjach na ich temat często padają stwierdzenia takie jak: „sam jest sobie winny”, „wystarczyłoby, żeby przestał pić”, „odrażający pijak”, „wstrętny ćpun”. Wszystkie te zdania i określenia wynikają z niewiedzy na temat tych przypadłości. Tymczasem każdy nałóg jest chorobą, którą należy leczyć. Osoby na nie cierpiące zmagają się z wieloma dolegliwościami, destrukcją różnych dziedzin życia oraz niezrozumieniem otoczenia. Panuje powszechne (i błędne) przekonanie, że tacy ludzie sami są sobie winni – bo przecież sięgali po używki na własne życzenie. Każdy wie, że papierosy, alkohol oraz nielegalne narkotyki są szkodliwe. Problem w tym, że możemy się uzależnić również od rzeczy, które wcale nie kojarzą się z ryzykiem. Część z nich uchodzi wręcz za zdrowe, pozytywne, a nawet niezbędne do życia.
Mechanizm uzależnienia jest ten sam co w przypadku substancji psychoaktywnych. Rzecz, która do niedawna była hobby lub niewinną przyjemnością, z czasem staje się obsesją. Nałogowiec poświęca jej coraz więcej czasu i energii, zaniedbując pozostałe sfery życia (np. życie towarzyskie, rodzinę, pracę czy finanse). Pomimo, że w jego życiu coraz wyraźniej można zauważyć negatywne skutki nałogowego zachowania, on wciąż nie potrafi go sobie odmówić.
Nietypowe uzależnienia to między innymi ortoreksja. Jej źródłem jest zauważalna od pewnego czasu moda na bycie „fit” i świadome kształtowanie swojego sposobu odżywiania. Ortorektycy są uzależnieni od zdrowego jedzenia. W pogoni za jak najbardziej korzystną dla swojego organizmu dietą eliminują ze swojego jadłospisu coraz więcej produktów. Uważnie czytają etykiety, by unikać wszelkiego rodzaju konserwantów, polepszaczy i innych sztucznych dodatków. Ten rygor sprawia, że po pewnym czasie w ich organizmach zaczyna brakować cennych składników odżywczych, witamin i minerałów. Podobnie jak anorektycy, osoby chore na ortoreksję spędzają ogromne ilości czasu, planując i przygotowując swoje posiłki. W ich dbałości chodzi jednak nie o ograniczanie ilości jedzenia, ale o kontrolę jego jakości. Z czasem obsesja ta dominuje nad innymi zainteresowaniami, prowadzi do poważnych zaniedbań dotyczących innych sfer życia (np. rodziny czy pracy) i uniemożliwia choremu normalne funkcjonowanie.
Kolejnym groźnym nałogiem są nietypowe uzależnienia związane z modyfikacją swojego ciała (body modyfication). Osoby cierpiące na to schorzenie nieustannie zmieniają swój wygląd, np. poprzez piercing (kolczyki), tatuaże czy nacinanie skóry w różne wzory. Niestety, wiele z tych praktyk jest bardzo niebezpiecznych dla zdrowia i życia poddających się im ludzi. Są oni narażeni m.in. na takie dolegliwości jak alergia, żółtaczka, zarażenie wirusem HIV lub gronkowcem. Niektórzy są w stanie poprzestać na jednym tatuażu lub kilku kolczykach. Inni „połykają bakcyla” i odczuwają ciągłą potrzebę zmian. Modyfikują swoje ciało w coraz bardziej wymyślny sposób, nie zważając na swój dziwaczny wygląd i ryzyko, jakie wiąże się z takimi działaniami.
Niektórych może zdziwić informacja, że istnieją kobiety, które uzależniły się od… bycia w ciąży. Jeśli jednak głębiej się nad tym zastanowimy, nie jest to aż tak szokująca wiadomość. Podczas ciąży kobiece ciało funkcjonuje zupełnie inaczej, a mózg wydziela specyficzne substancje, które dla pań uzależnionych od tego stanu stają się „narkotykiem”. Do tego wszystkiego dochodzi atencja otoczenia, która stanowi skuteczny sposób na poprawę swojej samooceny. Po porodzie zainteresowanie młodą matką stopniowo słabnie, a ona sama może zapragnąć ponownego zajścia w ciążę, co jest doskonałym przykładem, jeśli chodzi o nietypowe uzależnienia.
Kolejną nietypowe uzależnienia wiążą się z nadmiernym i nałogowym spożywaniem napojów energetycznych. Nie należy się dziwić, że produkty te mogą powodować uzależnienie: zawierają substancje, których zadaniem jest pobudzenie układu nerwowego (np. taurynę oraz kofeinę). Ich spożycie powoduje lepszą koncentrację, przypływ energii oraz poprawę nastroju. Trudno się więc dziwić, że coraz więcej osób nie potrafi się bez nich obejść.
Czynnikiem uzależniającym może być również… sport. Oczywiście, ruch to zdrowie, jednak, podobnie jak w przypadku zdrowego odżywiania, przesada nie jest dobrym posunięciem. Nałogowcy spędzają coraz więcej czasu na siłowni (lub w innym miejscu, w którym ćwiczą), zaniedbując karierę, przyjaźnie i rodzinę. Wszystko musi być podporządkowane treningom oraz odżywianiu mającemu na celu zwiększenie masy. Jako że jest to uzależnienie – nie należy próbować radzić sobie z nim samemu. To groźne zaburzenie psychiczne, z którym nie jesteśmy w stanie walczyć w pojedynkę. Kluczową rolę odgrywa tu profesjonalny, empatyczny terapeuta.
