Precyzja ruchów, dokładność i doskonałe kompetencje są niezwykle ważne w zawodzie chirurga. Nie mniej istotne są jednak narzędzia chirurgiczne, które są niejako “przedłużeniem” rąk specjalisty. Dlatego powinny wyróżniać się doskonałą jakością i niezawodnością. Dziś o tym, jakie narzędzia znajdziemy na sali operacyjnej i do czego służą.
Od prehistorii do dziś, czyli historia narzędzi chirurgicznych
Historia narzędzi chirurgicznych sięga okresu przed naszą erą. Już wtedy wykorzystywano nieskomplikowane narzędzia z kamieni i kości. W czasach prehistorycznych wykonywano amputacje, wycinano guzy, a nawet przeprowadzano operacje plastyczne.
O narzędziach chirurgicznych stosowanych w średniowieczu możemy wiele dowiedzieć się z 30-tomowej encyklopedii Al-Tasrif, której autorem jest jeden z największych muzułmańskich chirurgów Abulcasis. Na rycinach zaprezentowano m.in. pierwsze prawdziwe nożyczki chirurgiczne z przegubową kontrolą ostrzy.
Na przełomie XVII i XVIII wieku dużą rolę zaczęła odgrywać estetyka wykonania narzędzi. Pojawiły się dekoracyjne zdobienia uchwytów, ozdobne pokrowce i pudełka, a do tworzenia narzędzi wykorzystywano kość słoniową, heban i srebro.
W XIX wprowadzono proste narzędzia, takie jak zaciski hemostatyczne i igłotrzymacze. Pojawiły się pierwsze endoskopy i gilotyny do migdałków. Nowością była też termiczna sterylizacja, która niszczyła uchwytu z kości słoniowej czy hebanu, dlatego narzędzia zaczęto produkować w całości z metalu chronionego powłokami niklowymi lub chromowymi.
Po 1925 roku metale zastąpiła stal nierdzewna. Narzędzia stawały się bardziej skomplikowane. Producenci zaczęli dostosowywać budowę i rozmiary narzędzi do organów. W latach 80. XX pojawiły się nowe narzędzia przeznaczone do operacji laparoskopowych.
Dziś coraz bardziej stawia się na mało inwazyjne zabiegi, w salach operacyjnych coraz częściej goszczą roboty medyczne ułatwiające przeprowadzanie skomplikowanych operacji, a telechirurgia umożliwia operowanie na odległość.
Narzędzia tnące – skalpel i nożyczki chirurgiczne
Podstawowym tnącym narzędziem chirurgicznym jest skalpel, inaczej nazywany nożem chirurgicznym. Skalpel przeznaczony jest do cięcia skóry i innych tkanek miękkich. Ze względu na budowę ostrza może być brzuszasty lub ostrokończasty. Popularne są również skalpele z wymiennym ostrzem.
Drugim najczęściej wykorzystywanym narzędziem tnącym są nożyczki chirurgiczne, przeznaczone do przecinania tkanek miękkich. Nożyczki mogą być tępe, tępo-ostre lub ostre. Kształt i rozmiar części tnącej oraz długość całkowita uzależniona jest od rodzaju przeprowadzanej operacji. Podczas jednego zabiegu chirurg może korzystać nawet z kilkunastu rodzajów nożyczek.
Narzędzia chirurgiczne chwytające – pincety, kleszczyki i igłotrzymacze
Pincety dzielą się na anatomiczne i chirurgiczne. Pierwsze z nich służą głównie do chwytania delikatnych tkanek. Zwykle mają nacięcia na powierzchniach roboczych, zapewniające delikatny chwyt. Natomiast pincety chirurgiczne mają ząbki i służą do chwytania twardych tkanek i przytrzymywania brzegów tkanek podczas zszywania.
Do narzędzi chwytających zaliczymy też różnego rodzaju kleszcze, wyglądem przypominające nożyczki chirurgiczne. Kleszczyki naczyniowe służą do zamykania naczyń krwionośnych lub jelit.
W tej grupie znajdują się też igłotrzymacze, potocznie zwane imadłami. Na rynku dostępne są m.in.: igłotrzymacze Hegar z uchwytem nożyczkowym, Mathieu z uchwytem kleszczowym i mikrochirugiczne z uchwytem sprężynowym. Igłotrzymacz – jak wskazuje nazwa – służy do trzymania igły podczas zakładania szwów.
Narzędzia chirurgiczne rozwierające, czyli haki
Haki służą do ręcznego rozciągania i przytrzymywania ran oraz jam ciała w celu ekspozycji pola operacji. Najpopularniejsze są haki typu Kocher lub Farabeuf. Mają postać jednostronnego bądź dwustronnego pojedynczego haka.
Powszechnie używa się też rozwieraczy automatycznych. Do tej grupy zaliczymy np. model Weitlaner składający się z uchwytu nożyczkowego ze specjalną zapadką pozwalającą na zablokowanie haków w określonej pozycji.
Wszystkie niezbędne narzędzia chirurgiczne oferuje hurtownia medyczna SalvadorMedical. Propozycją są m.in. sterylne skalpele wykonane ze stali nierdzewnej, pincety anatomiczne z wysokiej klasy stali chirurgicznej, a także nożyczki operacyjne, np. tępo-tępe. Oferowane narzędzia pochodzą od takich marek jak Swann-Morton, czy też Weldon Instruments.
