Większość z nas ma w głowie utrwalony obraz osoby z depresją. W tym wizerunku dominuje smutek, przygnębienie, lęk, niskie poczucie własnej wartości oraz brak motywacji do działania. I rzeczywiście, depresja na ogół objawia się właśnie w taki sposób. Jednak zdarza się również, że depresję bardzo trudno zauważyć i zdiagnozować, ponieważ „chowa się” za zupełnie niespecyficznymi symptomami. Z tego powodu nawet specjaliści często mylą ją z innymi chorobami i zaburzeniami. Czym jest depresja maskowana i jak ją rozpoznać?
Coraz więcej osób choruje na depresję. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) obecnie choruje na nią ok. 10% populacji, zaś 17% zapadnie na nią w ciągu całego swojego życia. Oczywiście, te dane są zaniżone: wiele osób nigdy nie zostanie zdiagnozowanych, choćby dlatego, że w niektórych kręgach udanie się do specjalisty od zdrowia psychicznego wciąż wiąże się ze wstydem i stygmatyzacją. Niestety, choć mamy coraz większą świadomość na temat zaburzeń psychicznych i zdrowego stylu życia, nasz codzienny tryb funkcjonowania tylko nasila ten problem. Żyjemy szybko, w ciągłym biegu, jesteśmy zestresowani i brakuje nam czasu dla siebie. To wszystko sprawia, że coraz więcej osób zmaga się z depresją – również jej nietypowymi odmianami.
Jednym z najbardziej rozpowszechnionych mitów na temat depresji to założenie, że choroba ta zawsze przebiega podobnie. Tymczasem wielu pacjentów prezentuje nieco inny jej obraz, np. depresję sezonową (czyli epizody depresyjne powtarzające się o stałej porze roku – zwykle jesienno-zimowej), krótkotrwałe nawracające zaburzenia depresyjne lub depresję z nasilonymi objawami wegetatywnymi. Do niestandardowych rodzajów depresji zaliczamy również depresję maskowaną, którą często określa się mianem „depresji bez depresji”. Nazwa ta nie jest przypadkowa – zdiagnozowanie tego rodzaju zaburzenia jest bardzo trudne, ponieważ objawia się ono zupełnie nietypowo. Może to być szczególnie trudne dla otoczenia, które uwewnętrzniło określony obraz choroby, zupełnie nie pokrywający się z tym, co mogą zaobserwować u bliskiej osoby. Chory na ogół nie jest przygnębiony, nie przejawia nadmiernego pesymizmu, apatii czy braku motywacji. Depresja w jego przypadku może być łatwo pomylona z innymi chorobami – zarówno natury cielesnej, jak i psychicznej. Te niespecyficzne objawy, tak mylące dla diagnostów i bliskich pacjenta, nazywamy „maskami”, za którymi ukrywa się depresja.
Istnieje kilka rodzajów masek depresji. Pierwszą kategorię stanowią maski bólowe. Pacjent skarży się na częste bóle głowy, brzucha lub mięśni, takich jak bark, ramiona czy kark. Czasami może pojawić się ból serca, który łatwo pomylić z zawałem. Często mija bardzo dużo czasu, zanim chory trafi do psychiatry – dolegliwości bólowe zwykle próbuje leczyć u innych specjalistów, którzy nie są w stanie znaleźć fizycznej przyczyny dyskomfortu. Jeśli po przeprowadzeniu wszystkich potrzebnych badań wciąż nie wiemy, co powoduje silny, nawracający ból, warto udać się do osoby specjalizującej się w zdrowiu psychicznym.
Podobny typ masek stanowią maski wegetatywne, czyli dotyczące innych sygnałów płynących z ciała. To mogą być zawroty głowy, nieumiejętność przyswajania informacji, zaburzenia pamięci i koncentracji. Czasami depresja objawia się zachwianiem naturalnych cyklów funkcjonowania, np. zaburzeniem rytmu dobowego (senność w ciągu dnia, trudności z zasypianiem, bezsenność) lub cyklu miesiączkowego w przypadku kobiet, a także dużym spadkiem libido. Do masek depresji zaliczamy także zespół niespokojnych nóg, zaburzenia wzroku, swędzenie, skoki ciśnienia, przyspieszone bicie serca oraz problemy związane z układem trawiennym: zaparcia, biegunki, kolki, a nawet niemożność przełykania. Depresję bardzo łatwo pomylić ze zmęczeniem: niektórzy pacjenci odczuwają ciągłą senność, nie mają na nic siły i energii.
Zupełnie inaczej wyglądają tzw. maski behawioralne. Osoba chorująca na depresję może próbować zagłuszać złe samopoczucie poprzez drastyczną zmianę zachowania i zwyczajów. Często są to działania związane z używkami i uzależnieniami: nadmierne spożywanie alkoholu, branie narkotyków lub posiłkowanie się dużymi dawkami leków przeciwbólowych. Wielu chorych oddaje się kompulsywnym zakupom lub objada się, co skutkuje gwałtownym przyrostem wagi. Mogą angażować się w ryzykowne kontakty seksualne (do których wcześniej nie mieli skłonności) lub imprezowemu trybowi życia. Naszą czujność powinny wzbudzić wszystkie gwałtowne zmiany w zachowaniu, które nie pasują do dotychczasowej osobowości pacjenta.
Depresję można pomylić również z innymi zaburzeniami psychicznymi. Niektórzy chorzy, zamiast typowego przygnębienia i anhedonii, prezentują maski psychopatologiczne, czyli objawy typowe dla anoreksji (jadłowstręt, brak apetytu, znaczna utrata masy ciała), zaburzeń lękowych (nagłe ataki paniki lub przewlekłe uczucie lęku), różnego rodzaju fobii (np. agorafobii, czyli lęku przed tłumem i otwartymi przestrzeniami) lub zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, czyli nerwicy natręctw.
