Jak wiemy, uzależnić się można niemal od wszystkiego. Zagrożenie nałogiem nie czyha na nas jedynie w barze, kasynie czy w paczce papierosów. Podobnie niebezpieczne mogą być środki, które przyjmujemy w trosce o swoje zdrowie. Które medykamenty z aptecznej półki w nadmiarze mogą nam poważnie zaszkodzić i trzeba uznać je za leki uzależniające?
Wybierając się do lekarza, a następnie realizując wypisaną przez niego receptę, mamy na uwadze wyłącznie swoje dobro. Wierzymy, że zarówno doktor, jak i farmaceuta znają się na swoim fachu i polecają nam wyłącznie środki, które są nam naprawdę potrzebne. Niestety, to stwierdzenie nie zawsze okazuje się prawdziwe. W efekcie bardzo często sięgamy po specyfiki, które są dla nas zbyt silne i nie otrzymujemy informacji o możliwych skutkach ubocznych oraz o tym jaki potencjał mają leki uzależniające.
Oczywiście, sami również nie jesteśmy bez winy. Charakterystycznymi cechami naszego społeczeństwa są szybkie tempo życia oraz nieustannie podwyższony poziom stresu. Do tego dochodzą jeszcze wysokie oczekiwania i przyzwyczajenie do wygody. Przywykliśmy do prostych i efektywnych rozwiązań. Jeśli coś nas boli lub odczuwamy dyskomfort innego rodzaju, nie mamy ochoty na zagłębianie się w przyczynę tych problemów – zdecydowanie wolimy wziąć „magiczną” pigułkę, która w jednej chwili usunie dolegliwości.
Niestety, takie przyzwyczajenia nie pozostają bez negatywnych konsekwencji: coraz częściej spotyka się osoby uzależnione od leków. Lekomani używają ulubionych medykamentów w sposób długotrwały, bez określonego planu leczenia, robią to bez wyraźnych wskazań medycznych lub wtedy, gdy są uzależnieni od innych substancji. W efekcie doprowadzają do zależności psychicznej oraz fizycznej.
Uzależnienie psychiczne polega na tym, iż sięgamy po lek zawsze wtedy, gdy odczuwamy stres, lęk i inne negatywne emocje. Upatrujemy w nim rozwiązania naszych trudności związanych z osobowością, np. braku pewności siebie. Po przyjęciu specyfiku czujemy się bardziej otwarci, wyluzowani i atrakcyjni towarzysko. Traktujemy lek jak sposób na jakiekolwiek napięcie psychiczne. W efekcie doświadczamy coraz poważniejszych trudności w zakresie funkcjonowania psychicznego, a rozwój tolerancji prowadzi do występowania specyficznych objawów takich jak natręctwa, nerwica, silne stany lękowe, bezsenność depresja i zaburzenia koncentracji uwagi. Osoba borykająca się z nałogiem o podłożu psychologicznym zaczyna wierzyć, że jeśli nie przyjmie codziennej dawki leku, wydarzy się coś nieprzyjemnego: pojawi się ostry, trudny do zniesienia ból, ucierpi na tym jej zdrowie itp.
Do nałogu natury psychicznej dochodzi również zależność fizyczna. Jej rozwój możemy rozpoznać przede wszystkim po sukcesywnie zwiększającej się tolerancji. Leki uzależniające, które pozwalają choremu na normalne funkcjonowanie, zażywane są w coraz większych dawkach. Lekarstwo jest mu potrzebne do uśmierzania bólu różnych części ciała oraz dyskomfortu psychicznego. Pominięcie porcji środka powoduje wystąpienie objawów zespołu abstynencyjnego: migren, bóli brzucha oraz mięśni, problemów z widzeniem, drżenia rąk oraz ciała, dolegliwości gastrycznych (m.in. biegunki i wymiotów), omdleń, drgawek, problemów z nerkami i drogami moczowymi, zaburzeń cyklu miesięcznego, zwiotczenia mięśni, problemów z nerkami i drogami moczowymi, zawrotów głowy, dezorientacji, splątania itd.
Uzależnić się można od wielu różnych rodzajów leków: m.in. środków nasennych, leków przeciwbólowych, przeciwdepresyjnych, substancji odchudzających, suplementów diety oraz środków dopingujących. Lekozależność najczęściej spowodowana jest substancjami należących do trzech grup: barbituranów, opioidów oraz benzodiazepin.
Obowiązkiem lekarza jest poinformowanie pacjenta o ewentualnym zagrożeniu uzależnieniem. Powinien również udzielić mu informacji o tym, jak szybko konkretne leki uzależniające wywołują powstanie nałogu. Niestety, doświadczenie pokazuje, że nie wszyscy specjaliści traktują to zadanie w sposób poważny i rzetelny. W wyniku tych zaniedbań mało który pacjent zdaje sobie sprawę z tego, że przyjmując lek, może sobie zaszkodzić. Medykamenty o charakterze psychotropowym pod niektórymi względami bardzo przypominają inne substancje uzależniające, takie jak alkohol czy narkotyki. Podobnie jak one wprowadzają znaczne zmiany w zakresie funkcjonowania psychicznego i fizycznego, a nagłe odstawienie środka powoduje wystąpienie zespołu odstawienia.
Rozpoznanie lekozależności jest równie trudnym zadaniem jak diagnoza innych nałogów. Pacjenci tkwią w szponach skomplikowanych mechanizmów psychologicznych, które pozwalają im na niedopuszczanie do siebie świadomości choroby. Są w stanie bardzo zręcznie manipulować faktami po to, by nikt w ich otoczeniu nie zorientował się, że ich funkcjonowanie nie mieści się w normie. Jako że chorzy potrafią świetnie się ukrywać ze swoim nieprawidłowym zachowaniem, należy zwracać uwagę na nieco bardziej subtelne przesłanki. Na pewno powinniśmy wzmóc czujność, jeśli ktoś z naszych bliskich stał się obojętny i chłodny emocjonalnie, a także zauważamy u niego negatywne zmiany w zakresie osobowości oraz upośledzenie zdolności psychomotorycznych. Charakterystyczne dla choroby są również silna koncentracja na zdobywaniu i przyjmowaniu leku oraz dążenie do brania coraz większych dawek.
